معمولا کیفیت خوراک مصرفی طیور بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد، اما کیفیت آبی که پرندگان از آن می نوشند اغلب نادیده گرفته می شود.
از برخی جنبه‌ها، کیفیت آب حتی می‌تواند تأثیر منفی بیشتری بر عملکرد پرندگان، نسبت به کیفیت خوراک داشته باشد، زیرا آنها آب بیشتری نسبت به خوراک مصرف می‌کنند. بنابراین توجه به کمیت و کیفیت آب برای رشد سالم طیور، بسیار حیاتی است.
در این مقاله در ابتدا به اهمیت آب آشامیدنی طیور می پردازیم و سپس به نکاتی برای مدیریت آب در مرغداری ها و بررسی کیفیت آب آشامیدنی خواهیم پرداخت.
اهمیت آب آشامیدنی برای طیور:
میزان آب آشامیدنی طیور تقریباً دو برابر مقدار خوراک مصرفی است و نقش کلیدی در انتقال مواد مغذی، حذف سموم و پراکندگی حرارت دارد و همچنین آب در بسیاری از واکنش های شیمیایی دخیل است. به همین دلیل آب ناسالم می تواند، تأثیر نامطلوب عمیقی بر عملکرد طیور داشته باشد.
تولیدکنندگان طیور برای حفظ سلامت و بهره وری مطلوب، باید آب آشامیدنی سالم و تمیز را برای گله های خود فراهم کنند. کیفیت پایین آب می تواند منجر به انواع مشکلات سلامتی، مانند کم آبی، کمبود مواد مغذی و عفونت های باکتریایی یا ویروسی و در نتیجه کاهش رشد و افزایش مرگ و میر پرندگان شود. علاوه بر این، آب آلوده می تواند سطح استرس در پرندگان را افزایش دهد و در نتیجه بر عملکرد و بهره وری آنها تأثیر منفی بگذارد.
علاوه بر کیفیت آب مصرفی، کاهش مقدار آب مصرفی هم می تواند، منجر به کاهش مصرف خوراک و مشکلات سلامت گله شود.از طرف دیگر، مصرف بیش از حد آب نیز می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات سلامت روده باشد و باعث ایجاد بستر مرطوب و افزایش نیاز به تهویه در سالن شود (حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد آب مصرفی جوجه‌های گوشتی توسط آنها دفع می‌شود)
باید توجه داشت که اطمینان از بهینه بودن کیفیت و کمیت آب آشامیدنی طیور ، نه تنها از منظر اقتصادی، تولید جوجه‌های گوشتی را (از طریق تأثیر آن بر میزان مصرف انرژی (تهویه) و مصرف آب) ارتقا می‌دهد، بلکه سلامت و رفاه جوجه‌های گوشتی را نیز بهبود میبخشد.
نکات مهمِ مدیریت آب در مرغداری:
-
1.آزمایش کیفیت آب آشامیدنی طیور:
کیفیت پایین آب، می تواند در هضم اختلال ایجاد کند و بر عملکرد کلی پرنده تأثیر بگذارد. همچنین می‌تواند مانع از اثربخشی واکسن‌ها و داروهایی شود که از طریق خطوط آب توزیع می‌شوند. علاوه بر همه این موارد، اغلب اوقات، کیفیت پایین آب مشکلات غیرمستقیمی نیز ایجاد می کند نظیر مسدود کردن خطوط آب و سیستم های خنک کننده؛ و در نتیجه ظرفیت سیستم های خنک کننده کاهش می یابد، که در نهایت می تواند تأثیر مخربی بر رشد داشته باشند.
بنابراین کیفیت آب آشامیدنی طیور باید به دقت کنترل شود تا اطمینان حاصل شود که حاوی سطوح بیش از حد آلاینده ها، مانند فلزات سنگین یا آفت کش هایی که برای پرندگان مضر هستند، نباشد. علاوه بر این، آب باید از نظر سختی، میزان ph و سایر پارامترها آزمایش شود تا اطمینان حاصل شود که برای استفاده در طیور مناسب است. نمونه آب باید حداقل دو بار در سال (یک بار در تابستان و یک بار در زمستان) گرفته شود و از نظر محتوای میکروبی و همچنین مواد معدنی آزمایش شود. نمونه برداری باید در منبع و در انتهای خط نوشیدن انجام شود.
آزمایش وجود باکتری و مواد آلاینده در آب: مهمترین عامل در تعیین کیفیت آب طیور، وجود باکتری یا آلاینده های مضر است. باکتری هایی مانند E. coli یا Salmonella در صورت بلعیدن می توانند باعث بیماری جدی یا مرگ در پرندگان شوند. تولیدکنندگان طیور باید منابع آب خود را به طور مرتب از نظر وجود این باکتری ها آزمایش کنند و اقدامات لازم را برای اطمینان از اینکه، آب بدون آلودگی باقی می‌ماند، انجام دهند.
سنجش سطح مواد معدنی یا سختی آب: سختی آب معیاری برای سنجش وجود مواد معدنی محلول در آب است. عناصر اصلی موثر بر سختی آب عبارتند از: کلسیم، منیزیم، آهن و منگنز. این مواد معدنی برای هضم مناسب، جذب مواد مغذی و حفظ استخوان ها و پرهای سالم در پرندگان ضروری هستند. اما آب با کلسیم یا منیزیم بیش از حد می تواند منجر به سنگ کلیه یا سایر مشکلات در پرندگان شود همچنین سطوح بالای این عناصر منجر به رسوب آهک یا لجن در سیستم آشامیدنی می شود و می تواند حجم لوله ها و سرعت جریان آبخوری را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. میزان بالای سختی آب بر داروها و ضدعفونی‌کننده‌ها تأثیر می‌گذارد و اثربخشی آنها را هم کاهش می‌دهد. نرم کننده های آب بر پایه سدیم می توانند سختی آب را کاهش دهند، اما این کار در مرغداری ها توصیه نمی شود زیرا پرندگان به سطوح بالای سدیم در آب بسیار حساس هستند. سطح سدیم در آب مورد استفاده برای تولید جوجه های گوشتی باید همیشه کمتر از 50 میلی گرم در لیتر باشد.
سنجش میزان PH آب: سطح PH آب خالص 7 است اگر سطح PH بالاتر از 8 باشد، مصرف آب کاهش می یابد و تاثیر نامطلوبی بر مصرف خوراک و عملکرد گله خواهد گذاشت. همچنین اگر PH به زیر 6 کاهش یابد، واکسن ها و داروهای توزیع شده در آب آشامیدنی تحت تأثیر قرار خواهند گرفت و اگر PH به کمتر از 3 برسد، آب ناخوشایند خواهد بود و اثر خورندگی بر روی تجهیزات خواهد داشت. بنابراین نباید از سنجش میزان PH آب نیز غافل بود.
2.نحوه ذخیره سازی آب:
ذخیره سازی مناسب آب، به منظور حفظ کیفیت آن و جلوگیری از آلودگی ضروری است. نگهداری آب در محیطی تمیز و دور از منابع آلودگی مانند فضولات حیوانی یا مواد شیمیایی مهم است. علاوه بر این، آب باید به گونه ای نگهداری شود که از تبخیر یا یخ زدگی آن جلوگیری شود و اطمینان حاصل شود که منبع آب عاری از آلاینده ها و عوامل بیماری زایی است که می تواند برای پرندگان مضر باشد.
تولیدکنندگان طیور باید اطمینان حاصل کنند که گله آنها همیشه در طول روز به آب آشامیدنی تازه دسترسی دارد. آب کهنه یا راکد می تواند به سرعت با باکتری ها و سایر آلاینده هایی که می تواند باعث بیماری پرندگان شود آلوده شود.
دفع مناسب کود و سایر ضایعات می تواند به کاهش آلودگی منابع آب و کاهش خطرات بیماری برای پرندگان کمک کند.
3.دمای آب آشامیدنی طیور :
دمای آب مصرفی نیز باید هنگام استفاده پرندگان، در نظر گرفته شود. دمای بالای آب می تواند رشد باکتری ها را افزایش دهد و باعث کم آبی یا استرس گرمایی شود؛ اگر آب خیلی سرد هم باشد، به دلیل متابولیسم آهسته، می تواند باعث مشکلات گوارشی در پرندگان شود، همچنین می تواند باعث ایجاد مشکلات یخ زدگی شود و دسترسی پرندگان را به آب آشامیدنی در ماه های زمستان دشوار کند.
دمای بالاتر از 27 درجه سانتیگراد باعث کاهش قابل توجه آب مصرفی و متعاقباً مصرف خوراک می شود. بهتر است سعی شود دمای آب را زیر 25 درجه سانتیگراد نگه داشته شود و در حالت ایده آل، دمای آب باید کمتر از 20 درجه سانتیگراد باشد.
عوامل تاثیرگذار بر مصرف آب در مرغداری
عوامل متعددی بر مصرف آب آشامیدنی طیور تأثیر می‌گذارند، از جمله سن پرنده، دمای محیط و برنامه‌های روشنایی. با افزایش سن، پرندگان آب بیشتری مصرف می کنند اما مصرف کلی آنها نسبت به وزن بدن کاهش می یابد. هنگامی که دمای محیط بالا باشد، پرندگان آب بیشتری مصرف می کنند؛ که در واقع، در صورت بروز استرس گرمایی، مصرف ممکن است دو برابر و حتی سه برابر شود.
یکی دیگر از عواملی که بر مصرف آب تأثیر می گذارد، برنامه روشنایی در فارم است. معمولا اوج مصرف، درست پس از روشن شدن چراغ ها و همچنین قبل از خاموش شدن چراغ ها اتفاق می افتد.مهم است که اطمینان حاصل شود که همه پرندگان همیشه هنگام روشن شدن چراغ ها دسترسی نامحدود به آب دارند و تعداد آبخوری ها پاسخگوی تعداد پرندگان خواهد بود.
سیستم های آبخوری در مرغداری :
طی 20 سال گذشته، سیستم‌های آبخوری مورد استفاده طیور بهبود یافته و دقیق‌تر شده‌اند، اما مهم ترین تغییری که اتفاق افتاده، تغییر سیستم‌های بازِ آب (آب‌خوری‌های زنگوله ای) به سیستم‌های بسته (خطوط آبخوری نیپل) بوده است. سیستم های باز، دارای خطر بسیار بالایی، از منظر امکان آلودگی باکتریایی هستند، زیرا آلودگی ها و مواد خارجی، به راحتی می توانند به آب نفوذ کنند. این مشکلات با تغییر سیستم باز به سیستم های بسته‌ی آبخوری، تا حد زیادی کاهش یافته است. یک سیستم بسته کنترل دمای آب را آسان‌تر می‌کند، ریزش آب به روی بستر را به حداقل می‌رساند (فضای خشک‌تر)، تمیز کردن آن نیز آسان‌تر است و بستر بهتری را برای توزیع دارو و مواد افزودنی موردنیازِ پرندگان فراهم می‌کند.
بیوفیلم چیست؟ و چه مشکلاتی در مرغداری ایجاد می کند؟
بیوفیلم‌ها لایه‌های نازکی از میکروارگانیسم‌ها هستند که روی سطوح سیستم‌های آبخوری تشکیل می‌شوند. بیوفیلم ها می توانند از باکتری ها، قارچ ها، جلبک ها و سایر میکروارگانیسم ها ساخته شوند. بیوفیلم ها پتانسیل ایجاد مشکلات مختلفی در مرغداری ها از جمله کیفیت پایین آب، افزایش خطر انتقال بیماری و ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی را دارند. بیوفیلم ها معمولاً قابل مشاهده نیستند و در صورت عدم مدیریت صحیح و ضدعفونی منظم سیستم‌های آبی و رعایت نکردن اصول بهداشتی ، در داخل خطوط آب تجمع می یابند. بیوفیلم می‌تواند سلامت گله‌ها را به چالش بکشد، زیرا باکتری‌هایی مانند E. coli و سالمونلا را در خود جای داده است.
حذف بیوفیلم ها نیز دشوار است و برای حذف آنها از سیستم آب، نیاز به اقدامات مکانیکی هست. آنها همچنین ممکن است آبخوری های نیپل را مسدود کرده یا باعث نشت آنها شوند. یک برنامه تمیز کردن و ضدعفونی قوی و شستشوی خطوط آب در فاصله بین دو دوره پرورشی، برای جلوگیری از بیوفیلم به شدت توصیه می شود. یک محصول اثبات شده برای حذف بیوفیلم از سیستم آبخوری، پراکسید هیدروژن است زیرا بیوفیلم را تجزیه می کند و برای سیستم نوشیدنی خورنده نیست. پراکسید هیدروژن در صورت استفاده در دوز مناسب و به موقع در برابر باکتری ها، قارچ ها، جلبک ها و ویروس ها موثر است. علاوه بر آن، استفاده از مواد شیمیایی مانند کلر یا کلرامین می تواند به کاهش رشد بیوفیلم کمک کند.
تغییر در مصرف آب و سلامت روده طیور:
هر گونه نوسانات ناگهانی در مصرف آب ممکن است نشان دهنده شروع مشکلات روده ای باشد و باید بررسی شود زیرا مصرف آب پرندگان در صورت داشتن اختلال روده‌ای افزایش می یابد.
در هنگام گرم شدن بیش از حد پرندگان برای خنک شدن ، آب بیشتری می نوشند، بنابراین دوره های طولانی مصرف زیاد آب ممکن است نشانه استرس گرمایی باشد که منجر به کاهش یکپارچگی روده می شود.
مصرف بیش از حد آب همچنین می تواند نشان دهنده سطوح بالای مواد معدنی (به ویژه سدیم) در آبی باشد که پرندگان می نوشند. بنابراین، آزمایش آبی که در اختیار پرندگان قرار می گیرد در صورت مصرف بیش از حد آب بسیار مهم است. افزایش میزان آب در روده می تواند زمان انتقال غذا از طریق روده را، کاهش دهد که این امر به نوبه خود می تواند کارایی روده را کاهش داده و خطر دیس باکتریوز را افزایش دهد. علاوه بر آن، افزایش رطوبت در روده، منجر به مدفوع مرطوب تر می شود که می تواند رطوبت بستر را افزایش دهد. بستر مرطوب محیط مساعدتری را برای انگل ها فراهم می کند و بنابراین خطر کوکسیدیوز را افزایش می دهد.
نظارت بر مصرف آب بسیار مهم است، زیرا افزایش مصرف آب، چه به طور ناگهانی و یا طولانی مدت، می تواند نشان دهنده مسائل مستقیم سلامت روده باشد یا مسائل مدیریتی را برجسته کند که می تواند بر سلامت روده تأثیر بگذارد.
توصیه می کنیم برای خواندن اطلاعات بیشتر در ارتباط با سلامت روده در جوجه های گوشتی، مقاله سلامت روده در طیور و عوامل موثر بر آن را مطالعه نمایید.
با توجه به لزوم نظارت بر مصرف آب در مرغداری، به عنوان یک روش مدیریتی کلیدی، ثبت میزان آب مصرفی در فارم می تواند به شناسایی مسائل بالقوه سلامت یا مدیریت کمک کند. درک رفتار نوشیدن اجازه می دهد تا بهترین شیوه مدیریت مصرف آب به کار گرفته شود.