بیماری کوکسیدیوز در طیور و تشخیص و درمان آن

ژوئن 15, 2023
12:03 ق.ظ

صنعت طیور یکی از تامین کنندگان اصلی پروتئین برای جمعیت جهان است، هر عامل بیماری زایی که کارایی سیستم تولید طیور را به خطر بیاندازد می تواند امنیت غذایی در سراسر جهان را تهدید کند. کوکسیدیوز یک بیماری شایع و مهم اقتصادی است که طیور را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. بنا به دلایل مختلف (مقاومت دارویی، کاهش عملکرد و افزایش مرگ و میر) کوکسیدیوز یکی از تاثیرگذارترین بیماری‌ها در طیور است.

در این مقاله در ابتدا به جزئیات بیماری کوکسیدوز و تأثیر آن بر طیور می پردازیم و در ادامه در ارتباط با استراتژی های پیشگیری و درمان بحث خواهیم کرد.

کوکسیدیوز چیست؟

این بیماری توسط انگل‌های تک یاخته‌ای از جنس Eimeria ایجاد می‌شود که هفت گونه از Eimeria در طیور شناخته شده است، که هر کدام دارای ویژگی های بیماری زایی متفاوتی هستند و محل خاصی در روده را هدف قرار می دهند. Eimeria عملکرد دستگاه روده را تغییر می دهد و آن را مستعد ابتلا به بیماری های دیگر (آنتریت نکروز) می کند و توانایی روده را در جذب مواد مغذی کاهش می دهد و عملکرد تولیدی را کاهش می دهد و منجر به زیان های اقتصادی می شود. هزینه تخمینی کوکسیدیوز در سطح جهانی بین 9.2 تا 15.6 میلیارد دلار یا تقریباً 0.2 دلار برای هر مرغ است این تخمین نه تنها از هزینه های پیشگیرانه و درمانی، بلکه هزینه های کاهش عملکرد و مرگ و میر را نیز شامل می شود.

کوکسیدیوز در درجه اول پرندگان جوان، به ویژه جوجه های بین سه تا هشت هفتگی را مبتلا می کند. انگل های ایمریا چرخه زندگی پیچیده ای دارند که شامل تولید مثل غیرجنسی و جنسی در روده میزبان می شود. صرف نظر از محل عفونت، Eimeria دارای یک چرخه زندگی پیچیده است که شامل مراحل درون پرنده و محیط است. بسته به نوع Eimeria، محل عفونت و اینکه در کدام مرحله از چرخه زندگی قرار دارد، یک نوع استراتژی پیشگیری خاص ممکن است موثرتر از سایرین باشد.

اووسیست ها (تخم های انگل) که در مدفوع پرندگان آلوده ریخته می شوند، محیط را آلوده می کنند و یک چرخه مداوم عفونت ایجاد می کنند.عفونت های کوکسیدیوز خود محدود شونده هستند و شدت آنها با تعداد اووسیست های بلعیده شده و همچنین نوع گونه های ایمریا مرتبط است. اووسیست های ایمریا همه جا در محیط های طیور وجود دارند و می توانند از طریق پرندگان دیگر، تجهیزات آلوده، بستر، حیوانات موذی، پرسنل و تجهیزات به دیگر مرغداری ها انتقال داده شوند.

تاریخچه کوکسیدیوز و داروهای مورد استفاده برای درمان:

کوکسیدیوز تقریباً همه گونه های جانوری روی زمین را تحت تأثیر قرار می دهد، اولین تلاش برای درمان کوکسیدیوز به شیوع بیماری در طیور در حدود 60 سال پیش برمی گردد. داروی انتخابی برای درمان کوکسیدیوز در آن زمان، سولفونامیدها بودند.

طی آزمایشات بیشتر، تولیدکنندگان طیور در ایالات متحده در اواخر دهه 1940 دریافتند که مقرون به صرفه ترین روش برای پیشگیری از بیماری و کنترل مشکل، استفاده مداوم از سولفاکینوکسالین ها در خوراک جوجه ها است. این دارو نه تنها مرگ و میر طیور را کاهش داد، بلکه باعث کاهش عوارض بیماری نیز شد.

از دهه 1950، انواع مختلفی از داروهای ضد کوکسیدیال از داروها و مواد شیمیایی مختلف تولید شده است. برخی از مواد شیمیایی قدیمی مانند آمپرولیوم و نیکاربازین هنوز هم امروزه مورد استفاده قرار می گیرند. اما تعدادی از آنها به دلیل یافته های سم شناسی یا فقدان اثربخشی به دلیل ایجاد مقاومت دارویی دیگر استفاده نمی شوند یا در کشورهای مختلف مجاز نیستند.

در دهه 1970، دسته جدیدی از آنتی بیوتیک ها کشف شد، که یونوفورها نامیده شدند یونوفورها در نهایت جایگزین ترکیبات شیمیایی قبلی شدند. یونوفورها منحصر به فرد هستند زیرا به مقدار کمی کوکسیدیا اجازه می دهند زنده بمانند و چرخه زندگی خود را در روده پرنده کامل کنند و پرندگان را قادر می سازند تا سطح خاصی از ایمنی را ایجاد کنند. که این ایمنی امکان محافظت بیشتر در برابر انگل را فراهم می کند و یک روش بسیار کارآمد برای کنترل بیماری است.

اما با همه پیشرفت های انجام گرفته در زمینه درمان این بیماری، موضوع مقاومت دارویی ادامه یافت و اکثر گونه‌های کوکسیدیا نسبت به تمام یونوفورهای موجود در صنعت مقاومت نشان دادند.

علائم و نشانه های کوکسیدیوز در طیور:

سیر این بیماری سریع است (4-7 روز) و با تکثیر انگل در سلول های میزبان و آسیب گسترده به مخاط روده مشخص می شود.

علائم کوکسیدیوز می تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد، اما بیشتر عفونت ها خفیف در نظر گرفته می شوند. با این حال، به دلیل تهاجم بیماری و تخریب سلول های میزبان، حتی عفونت های خفیف نیز می تواند بر ضریب تبدیل خوراک تأثیر منفی بگذارد.

علائم بسته به شدت عفونت و گونه ایمریا متفاوت است. علائم شایع کوکسیدیوز در طیور شامل اسهال (گاهی اوقات خونی)، کاهش اشتها، کاهش افزایش وزن، کم آبی بدن و افزایش میزان مرگ و میر است. در موارد شدید، کوکسیدیوز می تواند منجر به ضایعات روده، اختلال در جذب مواد مغذی و عفونت های ثانویه شود.

کوکسیدیوز همچنین می تواند به سیستم ایمنی آسیب برساند و طیور را در برابر عوامل بیماری زا مانند کلستریدیوم، سالمونلا و E. coli آسیب پذیرتر کند.

روش های پیشگیری یا درمان کوکسیدیوز:

شیوع کوکسیدیوز در گله طیور تأثیر منفی اقتصادی بسیار زیادی بر روی گله طیور دارد. این بیماری افت فوری و قابل توجهی در ارقام تولید ایجاد می کند و دوره بهبودی و استقرار مجدد پس از درمان کند است و حتی برخی از گله ها هرگز به طور کامل بهبود نمی یابند و یا پتانسیل کامل تولید خود را به دست نمی آورند.

از این رو، این یک واقعیت کاملاً شناخته شده است که درمان به تنهایی نمی تواند از ضررهای اقتصادی جلوگیری کند. بنابراین به خوبی ثابت شده است که تنها انتخاب، پیشگیری از بیماری است.اما متاسفانه یک برنامه پیشگیری و کنترل موثر در برابر این بیماری آسان نیست ،زیرا چندین گونه مختلف از Eimeria وجود دارد. طیور ممکن است به گونه های مختلف آن آلوده شود زیرا ایمنی ایجاد شده پس از آلودگی، فقط مختص یک گونه است و بین گونه ها محافظت متقاطع برقرار نمی شود .

از اقدامات پیشگیری و کنترل کوکسیدیوز می توان به موارد زیر اشاره کرد: استفاده از واکسن‌ها، افزودنی‌های خوراکی طبیعی، داروهای ضد کوکسیدیال پیشگیرانه و بهبود شیوه‌های امنیت زیستی در مرغداری.

که در ادامه این اقدامات را بررسی خواهیم کرد:

- امنیت زیستی:

برای جلوگیری از ورود انگل به گله، اقدامات امنیت زیستی سختگیرانه را اجرا کنید. که شامل کنترل دسترسی به مرغداری، به حداقل رساندن بازدیدکنندگان، و اطمینان از اقدامات بهداشتی مناسب است که برخی از اقدامات بهداشتی مفید عبارتند از تمیز کردن و ضد عفونی کردن تاسیسات، و تهویه مناسب و آب تمیز، همه این موارد به حفظ پاکیزگی بستر کمک می کنند و انتقال اووسیست ها از آن را به حداقل می رساند.

برای اطلاعات بیشتر در ارتباط با امنیت زیستی و نحوه رعایت آن توصیه می کنیم مقاله اصول امنیت زیستی در مرغداری را مطالعه نمایید.

- داروهای ضد کوکسیدیال:

این داروها را می توان از طریق خوراک یا آب تجویز کرد و مصرف آنها باید بر اساس توصیه دامپزشکی و دوز توصیه شده باشد.داروهای ضد کوکسیدیال را بر اساس منشأشان به دو دسته طبقه‌بندی می کنند (1)ترکیبات مصنوعی: که از طریق سنتز شیمیایی تولید می‌شوند و با تغییر متابولیسم در طول مراحل چرخه حیات درون سلولی، Eimeria را مختل می‌کنند (2) آنتی بیوتیک های پلی اتر یا یونوفورها: که از تخمیر باکتری ها تولید می شوند و با تغییر تعادل اسمزی در مراحل چرخه حیات خارج سلولی، Eimeria را مختل می‌کنند.

این دو نوع داروی ضد کوکسیدیال به دلیل نحوه عملکرد مکمل و پوشش اضافی یونوفورها بر روی باکتری های گرم مثبت، اغلب به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار می گیرندو برای بیش از 50 سال است که ترکیبی از این دو برای کنترل کوکسیدیوز استفاده می شود. اما برای چندین سال هیچ داروی ضد کوکسیدیال جدیدی ایجاد نشده است این امر بهینه سازی استراتژی های ضد کوکسیدیوز موجود را حیاتی تر می کند.

داروهای ضد کوکسیدیال بر اساس نحوه عملکردشان نیز به دو دسته کوکسیدیواستات و کوکسید کش ها تقسیم میشوند. کوکسیدیواستات‌ها رشد انگل را متوقف می‌کنند و تکثیر و رشد آن را به خطر می‌اندازند، اما اثر آنها می‌تواند برگشت‌پذیر باشد، زیرا حذف از جیره غذایی می‌تواند منجر به ظهور مجدد بیماری شود. اما کوکسید کش ها موجب کشتن یا ایجاد آسیب غیرقابل برگشت به انگل می شوند.

- کوکسیدیواستات ها

کوکسیدیواستات‌ها برای جلوگیری از رشد انگل‌ها در مراحل مختلف رشد استفاده می‌شوند که اجازه می‌دهد تعادل خوبی بین آسیب روده و قرار گرفتن در معرض تعدادی انگل برای افزایش ایمنی ایجاد شود. البته، هنگامی که کوکسیدیواستات ها از رژیم غذایی حذف شوند، انگل های آلوده ممکن است چرخه زندگی خود را از سر بگیرند و تظاهرات بالینی بیماری را ایجاد کنند.

- کوکسید کش ها

با توجه به چرخه زندگی کوتاه جوجه های گوشتی، برنامه پیشگیری از کوکسیدیوز مورد استفاده، معمولاً با هدف حذف کامل ایمریا از روده با استفاده از کوکسید کش هایی است که انگل ها را می کشد. این امر منجر به وضعیت مطلوب دستگاه گوارش، بهبود وزن بدن و کاهش ضریب تبدیل خوراک خواهد شد.

صرف نظر از داروهای انتخاب شده برای کنترل و درمان کوکسیدیوز، باید توجه داشت که انگل های ایمریا مقاومت دارویی ایجاد می کنند. اگر از همان خانواده ضد میکروبی برای مدت طولانی در یک منطقه مشخص استفاده شود، مقاومت به شدت افزایش می یابد و در طی چند دوره پرورش، انگل‌های اولیه اندازه جمعیت خود را به تعداد زیادی افزایش می‌دهند که می‌توانند بیماری بالینی را در یک گله ایجاد کنند.

- واکسیناسیون:

واکسن هایی برای تحریک ایمنی در برابر کوکسیدیوز در دسترس هستند. برای تعیین برنامه واکسن و واکسیناسیون مناسب برای طیور خود با دامپزشک مشورت کنید.

- استفاده از افزودنی ها:

بخش زیادی از آسیب های ناشی از کوکسیدیوز به کاهش وزن بدن نسبت داده می شود. بخشی از کاهش وزن بدن را می توان به دلیل جذب نامناسب مواد مغذی در روده ناشی از تخریب اپیتلیوم در طول و بعد از عفونت ایمریا توضیح داد. با استفاده از پروبیوتیک و دیگر افزودنی ها تا حدودی می توان این کاهش جذب مواد مغذی را جبران کرد.

نکات و توصیه های اضافی برای کمک به کاهش خطر کوکسیدیوز:

- - اصول امنیت زیستی: شیوه‌های امنیت زیستی و کنترل آفات (به عنوان مثال، پیشگیری و از بین بردن آفاتی مانند جوندگان، مگس‌ها و سوسک‌های بستر) حیاتی هستند. علاوه بر این، تمیز کردن و ضد عفونی بین دو دوره پرورشی در سالن باید انجام شود تا از انتقال بیماری به گله جدید جلوگیری شود.
  - بستر مناسب:مدیریت خوب بستر نیز می تواند به کاهش بار انگل های بیماری زا و در نتیجه مدیریت بهتر چالش های کوکسیدیا از گله ای به گله دیگر کمک کند.
  - سیستم ایمنی:وضعیت سیستم ایمنی پرندگان نقش مهمی در بهبود و سطح تحمل به بیماری کوکسیدوز دارد. به این دلیل، اطمینان از شروع سالم با جوجه‌های یکروزه با کیفیت بالا و کاهش هر گونه عامل سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، ویروس‌ها حیاتی است.

- - مایکوتوکسین ها: مایکوتوکسین های موجود در خوراک طیور، حتی در سطوح مجاز، بروز و شدت کوکسیدیوز را در جوجه ها، تشدید می کند. تولیدکنندگان طیور که به دنبال کاهش تأثیر کوکسیدیوز بر گله های خود هستند، بهتر است خوراک را از نظر آلودگی کنترل کنند. مطالعات نشان داده‌اند که حتی در غلظت‌هایی که طبق دستورالعمل‌های اروپایی و ایالات متحده برای مایکوتوکسین‌ها مجاز است، می‌تواند بروز و شدت کوکسیدیوز را در طیور بدتر کند.
  - تغذیه: یک رژیم غذایی متعادل و مغذی برای تقویت سیستم ایمنی پرنده ارائه دهید. پرندگانی که تغذیه مناسبی دارند نسبت به عفونت ها از جمله کوکسیدیوز مقاوم تر هستند. تهیه مواد غذایی با کیفیت بالا و اطمینان از در دسترس بودن خوراک، همچنین اضافه کردن افزودنی های خوراک برای کمک به کاهش عفونت کوکسیدیایی کمک می کند، عفونت های ثانویه مرتبط با چرخه کوکسیدیا را کاهش می دهد و به حفظ سلامت کلی روده کمک می کند.

- تراکم گله: از ازدحام بیش از حد خودداری کنید، زیرا می تواند سطح استرس را افزایش دهد و محیط مساعدی برای گسترش کوکسیدیوز ایجاد کند. برای به حداقل رساندن خطر عفونت، تراکم مناسب گله را حفظ کنید.

برنامه های کنترل کوکسیدیوز باید متناسب با شرایط منحصر به فرد هر دوره پرورشی باشد. بنابراین، برنامه کنترل بلندمدت کوکسیدیوز باید شامل نظارت و آزمایش معمول برای ارزیابی اثربخشی هر برنامه همراه با اجرای شیوه‌های پایدار باشد.

کوکسیدیوز تهدید قابل توجهی برای تولید طیور است و باعث خسارات اقتصادی و به خطر انداختن رفاه پرندگان می شود. درک این بیماری، اجرای اقدامات پیشگیرانه و درمان سریع پرندگان آلوده برای حفظ گله های سالم بسیار مهم است. مرغداران با تمرکز بر امنیت زیستی، پاکیزگی، تغذیه مناسب و راهنمایی های متخصصان می توانند به طور موثر با کوکسیدیوز مبارزه کنند و سلامت کلی پرندگان خود را ارتقا دهند.