اصول امنیت زیستی در مرغداری
- می 10, 2023
- 1:58 ب.ظ
امنیت زیستی یا بیوسکیوریتی (Biosecurity) جزء ضروری یک پرورش طیور موفق است و به مجموعه اقدامات بهداشتی و پیشگیرانه ای اشاره دارد که برای محافظت از پرندگان در برابر عوامل بیماری زا و جلوگیری از ورود و گسترش بیماری بین گله های طیور انجام می شود. جوجه های گوشتی، مستعد ابتلا به بیماری های مختلفی هستند که می توانند از طریق تماس با پرندگان دیگر، غذا یا آب آلوده، تجهیزات یا حتی افراد منتقل شود و در صورت عدم کنترل، باعث تلفات قابل توجهی شوند. برنامه‌های امنیت زیستی، مبتنی بر ترکیبی از شیوه‌های مدیریت، طراحی زیرساخت و آموزش پرسنل هستند که هدف آنها کاهش خطر ورود، استقرار و گسترش بیماری ها در پرندگان است.
در این مقاله در ابتدا به تعریف امنیت زیستی می پردازیم و سپس عناصر کلیدی امنیت زیستی در مرغداری ها از جمله زیرساخت ها، کارکنان و طیور را بررسی خواهیم کرد.
امنیت زیستی یا بیوسکیوریتی چیست؟
امنیت زیستی به مجموعه اقداماتی اطلاق می شود که برای پیشگیری، کنترل یا کاهش شیوع بیماری های عفونی، آفات و سایر تهدیدات بیولوژیکی در محیط های کشاورزی یا صنعتی انجام می شود.
امنیت زیستی شامل استفاده از بهترین شیوه ها و روش ها، برای کاهش خطر ورود، استقرار، و گسترش بیماری ها یا آفات در گیاهان، حیوانات یا انسان است که شامل مجموعه ای از فعالیت ها مانند ارزیابی خطر، نظارت، تشخیص زودهنگام و پاسخ به تهدیدات احتمالی و همچنین اجرای اقدامات پیشگیرانه مانند رعایت بهداشت و واکسیناسیون است. هدف امنیت زیستی حفاظت از سلامت گیاهان، حیوانات و مردم و همچنین محیط زیست و اقتصاد است.
اقدامات امنیت زیستی باید به طور کلی در تمام سیستم های تولید دام و طیور اعمال شود. ما در این مقاله زیر به طور خاص به اصول امنیت زیستی در مرغداری ها پرداخته ایم.
امنیت زیستی در مرغداری شامل مجموعه ای از شیوه ها و استراتژی های اساسی است. این اقدامات از ورود و انتقال عوامل بیماری زا به مرغداری جلوگیری می کند و در نتیجه تاثیر منفی آنها بر تولید طیور را به حداقل می رساند.
تعداد زیادی بیماری عفونی وجود دارد که پیشگیری و کنترل آنها به شدت با اجرای اصول امنیت زیستی در مرغداری مرتبط است. بیماری هایی مانند وبا پرندگان، نیوکاسل، مارک، سالمونلوز، کوکسیدیوز، مایکوپلاسموز، کولی باسیلوس و آنفلوانزای پرندگان و غیره.
سه جنبه اصلی امنیت زیستی در مرغداری شامل اصول امنیت زیستی زیرساخت ها ، اصول امنیت زیستی برای پرسنل و همچنین اصول امنیت زیستی در روش پرورش طیور است که در ادامه مهمترین اصول و اقدامات این سه جنبه را بررسی خواهیم کرد.
اصول امنیت زیستی در مرغداری
1.اصول امنیت زیستی بخش اول: زیرساخت ها
نحوه طراحی و نگهداری زیرساخت ها، برای حفظ امنیت زیستی در مرغداری ها حیاتی است. اقدامات امنیت زیستی برای زیرساخت ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
-
- محل احداث سالن مرغداری: مکان مرغداری، باید دور از مراکز شهری،مناطق پر رفت و آمد و دیگر فارم های پرورشی باشد.
- زیر ساخت مستحکم: زیرساخت سالن مرغداری باید به گونه ای باشد که از محیط داخلی در برابر محیط خارجی، محافظت کند و از ورود حشرات، جوندگان یا سایر پرندگان و حیوانات وحشی جلوگیری کند. همچنین باید در برابر تشعشعات خورشیدی، بادهای شدید و باران مقاوم باشد.
- ورود و خروج: برای جلوگیری از ورود غیرمجاز باید حصار محیطی در اطراف فارم تعبیه شود و بازدیدکنندگان از یک ورودی مشخص وارد شوند و هنگام ورود از پروتکل های امنیت زیستی سختگیرانه ای پیروی کنند. فارم باید دارای ورودی مناسب برای وسایل نقلیه نیز باشد. ورودی و خروجی های فارم(برای کارکنان و وسایل نقلیه) باید دارای مکانیسم های تمیز کننده و ضد عفونی برای جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا باشند. همچنین توصیه می شود یک پارکینگ دور از منطقه پرورش طیور و محل بارگیری برای وسایل نقلیه وجود داشته باشد.
فاصله ی ایمنی: طبق مقررات هر کشور باید فاصله ای معین بین سالن های مختلف پرورش طیور در یک مرغداری وجود داشته باشد که باعث کاهش پخش عوامل بیماری زا از طریق هوا و همچنین پرسنل می شود.
- مدیریت موارد ریست محیطی: کلیه مقررات زیست محیطی مورد نیاز در مرغداری باید بررسی و رعایت شود. این مقررات شامل مواردی مانند مدیریت صحیح فاضلاب، پرندگان مرده، حضور حیوانات در خارج از فارم و استفاده صحیح از مواد شیمیایی است.
- مناطق ضد عفونی: همه قسمت های مرغداری باید دارای بخش نظافت و ضد عفونی به صورت جداگانه باشند که باید به طور دائم توسط کارکنان و بازدیدکننده های خارجی مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از حوضچه ضدعفونی کفش، ضدعفونی کننده دست و لباس های محافظ می تواند به کاهش خطر انتقال بیماری کمک کند.
- محیط داخلی سالن پرورش: سالن مرغداری باید دارای نور و سیستم تهویه مناسب باشد و فضای کافی برای رفت و آمد طیور درون آن وجود داشته باشد و همچنین امکان ثبت و کنترل دما و رطوبت فراهم باشد. این موارد یک محیط زیست ایمن را برای پرندگان و کارکنان ایجاد می کند. فارم همچنین باید دارای زهکشی مناسب و دسترسی راحت به آب و برق باشد.
- مصالح: سالن مرغداری باید با موادی ساخته شود که امکان شستشو، تمیز کردن و ضدعفونی کافی را داشته باشند و این فرآیندها را تسهیل نمایند. بدون لبه ها یا گوشه های تیز که می تواند آلودگی و باکتری را در خود جای دهد.
- نصب تابلوها و علائم راهنمای امنیت زیستی در مرغداری: علائم ایمنی زیستی باید در مکان های استراتژیک در اطراف سالن مرغداری(مانند نقاط ضدعفونی، ورودی ها و خروجی ها، مناطق تمیز و کثیف، محوطه بارگیری، انبار) قرار داده شود تا اهمیت اقدامات ایمنی زیستی را به بازدیدکنندگان و کارکنان یادآوری کند. نصب علائم کمک می کند تا اطمینان حاصل شود که همه افرادی که وارد فارم می شوند از اقدامات ایمنی زیستی توصیه شده پیروی می کنند تا از خطاهای عملیاتی جلوگیری شود.
- تعمیر و نگهداری: کلیه تجهیزات و ابزار مورد استفاده در فارم باید به صورت دوره ای، تعمیر و نگهداری شوند تا از عملکرد صحیح آنها اطمینان حاصل شود.
2.اصول امنیت زیستی در مرغداری بخش دوم: پرسنل و فعالیت ها
جزء مهم دیگر اصول امنیت زیستی، اقداماتی است که باید توسط کارکنان شاغل در فارم یا افرادی که از خارج وارد مرغداری می شوند، انجام شود. این افراد میتوانند منبع بالقوه انتقال بیماری باشند، برای کاهش خطر انتقال بیماری توسط کارکنان می توان اقدامات زیر را انجام داد:
- ورود افراد به فارم: یکی از راه های اولیه برای جلوگیری از ورود بیماری ها به مرغداری، محدود کردن دسترسی است. بازدیدکنندگان باید محدود باشند و استفاده از لباس و کفش محافظ برای کسانی که وارد فارم می شوند باید اجباری باشد، به افراد خارجی كه وارد فارم می شوند توصيه مي شود كه استحمام كرده و لباس مناسبی که متعلق به همان فارم است را بپوشند و همچنین توصیه می شود افرادی که اخیراً با مرغداری های دیگر در تماس بوده اند از ورود به مرغداری خودداری کنند.
- ضد عفونی کردن: همه پرسنل باید ابزار کار خود را تمیز و ضد عفونی نمایند، این کار باید قبل از هر بار که وارد سالن مرغداری می شوند، انجام شود.
- جابجایی پرسنل: در صورت امکان توصیه می شود که پرسنل شاغل در مرغداری، در خود محوطه مرغداری ساکن باشند.
- سلامت کارکنان: کارکنان فارم، زمانی که مبتلا به بیماری های تنفسی یا گوارشی یا سایر بیماری های واگیردار هستند نباید در فارم بمانند. این امر می تواند برای طیور و یا خود شخص مخاطره آمیز باشد.
- اقدامات بهداشتی: رعایت بهداشت فردی در پیشگیری از شیوع بیماری بسیار تاثیرگذار است. پرسنل باید قبل از ورود به مرغداری، دست های خود را با آب و صابون بشویند و هنگام دست زدن به پرندگان بیمار باید حتما دستکش بپوشوند. اعمالی مانند خوردن، نوشیدن، یا سیگار کشیدن و غیره نیز نباید در داخل سالن مرغداری انجام گیرد.
- آموزش پرسنل: همه پرسنل باید در مورد پروتکل های امنیت زیستی آموزش ببینند. این تمرین مداوم، یادگیری و اجرای خوب را تضمین می کند. آموزش باید شامل شستن دست ها، لباس های محافظ و کفش و همچنین مراحل ورود و خروج از فارم باشد.
- نظافت و ضدعفونی فارم: کارکنان وظیفه نظافت کل فارم را بر عهده دارند، که شامل بسیاری از فرآیندها مانند: شستشوی وسایل نقلیه،جارو کردن صحیح، شستشو با آب و مواد شوینده و غیره است. آنها همچنین پس از اتمام یک دوره پرورشی، باید سالن و تأسیسات را خالی کرده و همه مناطق را شستشو و ضدعفونی نمایند، پرسنل باید درخصوص استفاده صحیح از ضدعفونی کننده ها، آموزش‌های لازم را دیده باشند تا از حذف عوامل بیماری زا اطمینان حاصل شود.
- نگهداری سوابق: پرسنل باید کلیه فرآیندهای انجام شده در فارم را ثبت و ذخیره کنند برای مثال: تعویض و نگهداری تجهیزات، ورود و خروج وسایل نقلیه ها و افراد، استفاده از مواد ضدعفونی کننده، وزن طیور،مرگ و میر، پرندگان بیمار و غیره.
- مواقع اضطراری: کارکنان فارم باید تجهیزات کمک های اولیه داشته باشند و آموزش دیده باشند تا در صورت بروز حادثه، بیماری یا خطرات (آتش سوزی، قطعی برق) سریعا واکنش نشان داده و درخواست کمک کنند.
3.اصول امنیت زیستی بخش سوم :پرندگان و نحوه پرورش
علاوه بر اقدامات ایمنی زیستی شرح داده شده، اصول دیگر امنیت زیستی در مرغداری بر مدیریت پرندگان و نحوه پرورش آنها تمرکز دارد،مانند:
-
- آب و خوراک: پرندگان باید همیشه آب آشامیدنی تازه و تصفیه شده داشته باشند،آب باید به طور مرتب آزمایش شود. علاوه بر آن، خوراک طیور باید در مکانی خشک و خنک نگهداری شود و از جوندگان و آفات محافظت شود.
-
- پرورش به صورت All-in و All-out: این سیستم شامل ورود و خروج همه طیورِ در حال پرورش، به صورت همزمان است، یعنی نباید گروه های پرندگان با سنین مختلف با هم پرورش یابند. این سیستم، اجازه می دهد که در فاصله بین دوره های پرورشی، کل فارم را تخلیه، تمیز و ضد عفونی کرد.
- واکسیناسیون: هنگام پرورش طیور، هر مرغدار باید از بیماری های شایع در منطقه ای که فارم در آن قرار دارد آگاه باشد و برای پیشگیری از آنها واکسینه شود. واکسیناسیون یک فرآیند ایمنی زیستی حیاتی است که برای کنترل بیماری های عفونی جدی مانند بیماری مارک، بیماری نیوکاسل یا برونشیت عفونی پرندگان و غیره اجرا می شود.
- کنترل علائم بیماری: نظارت منظم بر سلامت گله در شناسایی و کنترل زودهنگام بیماری ها حیاتی است. پرندگان همواره باید از نظر علائم بیماری تحت نظر باشند و هرگونه علامت مانند سرفه، عطسه یا اسهال،بی حالی یا کاهش اشتها به دقت کنترل شود، تا از سرایت بیماری به سایر پرندگان جلوگیری شود.
- برخورد با پرندگان بیمار: هر پرنده ای که علائم بیماری را نشان می دهد باید فوراً از بقیه گله جدا شده و در صورت لزوم درمان و یا معدوم شود. در مورد بیماری های قابل اطلاع، گزارش باید به مقامات مربوطه ارائه شود. همچنین پروتکل های امنیت زیستی (تخلیه و ضدعفونی مطلق، کشتار جمعیت و …) باید انجام شود.
- مرگ و میر: لاشه پرندگان باید در منطقه ای که برای آن تعیین شده، دفن شوند. همچنین در صورت امکان آزمایشات تشخیصیِ مورد نیاز، برای یافتن علت مرگ را انجام دهید.
- استرس: برای کاهش استرس پرندگان (به دلیل تشنگی، گرما، ترس، ازدحام بیش از حد) باید مکانیسم هایی اعمال شود، زیرا استرس بر سیستم ایمنی آنها تأثیر می گذارد و به تکثیر بیماری های عفونی و مسری کمک می کند.
- جابجایی طیور: پروتکل های امنیت زیستی برای اطمینان از حمل و نقل صحیح طیور و ایمن نگه داشتن آنها باید به صورت دقیق و کامل اجرا شوند.
- مدیریت زباله: فارم باید برنامه ای برای مدیریت کود و ضایعات تولید شده توسط طیور، داشته باشد. دفع صحیح ضایعات و مواد آلوده برای جلوگیری از گسترش بیشتر بیماری بسیار حیاتی است.
- کنترل آفات و جوندگان: جوندگانی مانند موش و همچنین پرندگان وحشی می توانند ناقل بیماری و عامل انتشار آن باشند، برای جلوگیری از ورود و حذف آنها، باید اقدامات موثر کنترل آفات انجام شود.سالن مرغداری باید تمیز و عاری از زباله نگه داشته شود تا جوندگان از لانه سازی منصرف شوند و اقداماتی مانند حصار کشی یا نصب تور نیز همیشه باید انجام گیرد.
نتیجه گیری
اجرای اصول امنیت زیستی در مرغداری، برای پرورش موفق جوجه های گوشتی ضروری است. اجرای اقدامات فوق به جلوگیری از ورود و گسترش بیماری ها در بین گله های طیور جلوگیری کند. این امر می تواند خطر زیان های اقتصادی ناشی از شیوع بیماری ها را کاهش دهد و از انتقال بیماری ها به انسان جلوگیری کند. همچنین می تواند به سلامت پرندگان کمک کند و نیاز به آنتی بیوتیک و سایر داروها را کاهش دهد.
در مجموع، مزایای رعایت اصول امنیت زیستی در مرغداری ها قابل توجه است و می تواند منجر به افزایش سودآوری و بهبود رفاه حیوانات و سلامت عمومی شود.